Печать

 «Ня трэба ўсіх рабіць злачынцамі!». Адкрыты ліст аматараў-пашукавікоў аўтарам «антыкапальніцкага» ўказу № 485

Аўтар ліста і пэтыцыі на гэтую тэму – мянчук Зьміцер Антановіч. Яго падтрымалі некалькі дзясяткаў чалавек, для якіх пошукавая справа стала асноўным хобі.

Ініцыятар і аўтар законапраекту аб «чорных капальніках», які ўвасобіўся ва ўказ № 485, – доктар гістарычных навук, загадчык катэдры археалёгіі Магілёўскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Куляшова, сябра Савету Рэспублікі Нацыянальнага Сходу Ігар Марзалюк.

У нядаўнім інтэрвію Свабодзе навуковец-чыноўнік эмацыйна заявіў, што даўно насьпеў час узяцца за навядзеньне парадку ў сфэры, якая ўзбагачае асобных дзялкоў ад гісторыі, але нішчыць неацэнную спадчыну. На яго перакананьне, закон абавязкова запрацуе, а ўсе нядобрасумленныя ўдзельнікі ценявога рынку атрымаюць па заслугах.

Археоляг пра чорных капальнікаў і шэрых калекцыянэраў: сыход у цень — ваш выбар, але тады будзьце гатовыя, што да вас пагрукаюцца

Аматары прыборнага пошуку ня згодныя з катэгарычнымі высновамі аўтара дакумэнту і выступілі з адкрытым лістом, у якім агучваюць уласнае меркаваньне пра ролю чалавека з мэталашукальнікам у справе фіксацыі этапаў беларускай гісторыі. Аўтар ліста і пэтыцыі на гэтую тэму – мянчук Зьміцер Антановіч. Яго падтрымалі некалькі дзясяткаў чалавек, для якіх пошукавая справа стала асноўным хобі.

___________________

«Добры дзень, таварыш Марзалюк. На жаль, не магу напісаць «паважаны», бо пасьля апошняй публікацыі з вашымі выказваньнямі вы страцілі апошнюю павагу ў людзей, у якіх яна хоць трохі, але ўсё ж заставалася ў адносінах да вас. Як мінімум незразумела, на якой падставе ў год культуры, абвешчаны ў Беларусі, чыноўнік вашага рангу дазваляе сабе «раскошу» абражаць тых, каго ён ня толькі ня бачыў, але і ня ведае. Хоць многія зь іх зьяўляюцца ня толькі рабочым клясам і інтэлігенцыяй, але таксама і археолягамі, якія працуюць побач з вамі.

Па вялікім рахунку, з такім жа посьпехам афіцыйных археолягаў можна назваць «трунакопамі». Курганныя могільнікі, якія вы разам зь іншымі археолягамі раскопваеце, гэта нечые магілы. А ніводзін нармальны чалавек, зыходзячы са сваіх маральных прынцыпаў, не дазволіў бы капацца ў магілах сваіх продкаў. Тады адкажыце, калі ласка: хто вам даў на гэта маральнае права? Дарэчы, ёсьць мноства доказаў, што курганы раскопваюць найперш мясцовыя жыхары, якія жывуць побач і падсілкоўваюцца легендамі пра тое, што там закапаныя незьлічоныя скарбы швэдаў ці Напалеона. Адкажыце таксама: чаму як мінімум дзьве курганныя групы, заяўкі на якія неаднаразова падаваліся ў аблвыканкамы, так і ня ўнесеныя ў рэестар? І іх, між іншым, на працягу двух апошніх гадоў ахоўваюць менавіта аматары-пашукавікі.

Несумненна, той закон, які вы ініцыявалі, даўно насьпяваў. І многія пашукавікі яго таксама чакалі, бо рэальна тое, што адбываецца ў нашай краіне, у археалёгіі, пакідае жадаць лепшага. Вы ў цяперашнім стане рэчаў абвінавачваеце ўсіх, але толькі не афіцыйных археолягаў і тым больш не сябе. Хоць менавіта вам ня шкодзіла б успомніць пэрыяд з канца 1990-х і да 2011-га ўключна. Калі афіцыйныя археолягі шукалі пасярэднікаў для таго, каб прадаць археалягічныя артэфакты за мяжу. Натуральна, гэта адзінкавыя выпадкі, але яны ёсьць. Гэтаксама як і выпадкі рабаваньня курганоў “чорнымі капальнікамі”, а не аматарамі прыборнага пошуку (былі і такія выпадкі). Але сёньня пра гэта гаварыць ня буду, хачу сказаць пра тое, што вы самі прамаўлялі на працягу апошніх гадоў. На некаторыя вашы словы ў нас ёсьць і адказы, і дапаўненьні, і абвяржэньні.

Пачну, вядома, з вашых хвалёных «нікому не патрэбных» 40 сантымэтраў культурнага пласта, якія вы ня хочаце камэнтаваць – маўляў, нібыта вырвана з кантэксту. Нагадаю, калі і пры якіх абставінах гэта было сказана – падчас працаў на добраўпарадкаваньні раёну Паднікольля. Тады вы заявілі: «Парушэньнем культурнага пласта ёсьць сытуацыя, калі вядуцца незаконныя і несанкцыянаваныя працы ад глыбіні 0,4-0,6 мэтра. Верхні пласт да глыбіні 0,4 м наагул можна здымаць без нагляду»

Выходзіць, што 40–60 сантымэтраў верхняга пласта археолягаў у вашай асобе не цікавяць наогул? Чаго ж тады вы нападаеце на аматараў- пашукавікоў, якія сваімі мэталадэтэктарамі прамацваюць глебу ну ніяк не глыбей, чым на 40–50 сантымэтраў? Зноў жа, у адным інтэрвію вы заявілі, што мэталадэтэктар каштуе 3000 даляраў і ён адбіваецца за сэзон. Так можа казаць хіба чалавек, які нешта ведае з уласнага досьведу. Па-першае, у 2012 годзе апаратаў за 3000 даляраў не было, нават цяпер максымальная цана – 2000. Па-другое, для таго каб яго «адбіць», як вы сказалі, трэба быць як мінімум афіцыйным археолягам.

І ня трэба казаць, што ўсе афіцыйныя археолягі «белыя і пухнатыя». Усе мы цудоўна ведаем, што ёсьць неадэкватныя людзі ня толькі сярод пашукавікоў-аматараў, але і ў асяродзьдзі археолягаў... Але давайце вернемся да вашых выказваньняў. У згаданым ужо інтэрвію вы заявілі, што ўсе артэфакты выцякаюць праз Расею за мяжу. Ігар Аляксандравіч, а чаму вы маўчалі раней, калі гэтыя межы адчыняліся? Вы ж цудоўна разумееце: з 485-м указам не адзінкавыя экзэмпляры, а менавіта калекцыі (!) сыдуць за мяжу. І ніхто гэты працэс ня спыніць, калі ўказ ня будзе перагледжаны ў бліжэйшыя 1–2 месяцы.

Чаму не прыняць такі ж закон, як у Вялікай Брытаніі, дзе, мабыць, самыя лібэральныя законы ў галіне скарбашукальніцтва? Там у 1990-я таксама гучалі галасы на карысьць поўнай забароны мэталадэтэкцыі. Аднак у працэсе вырашэньня праблемы вастрыё закону ўрэшце было накіравана не на мэталадэтэктар як на «крыніцу зла», а на канцэпцыю яго выкарыстаньня. У тамтэйшым Зводзе працэсуальных нормаў да Акту аб скарбах, прынятым у 1996 годзе (The Treasure Act Code of Practice, 1996), у пункце 27 запісана: «Урад прызнае, што карыстальнікі мэталадэктараў адказныя за знаходжаньне шматлікіх аб’ектаў, вельмі важных для нацыянальнай спадчыны, і гэты закон ані ў якім выпадку не прызначаны абмежаваць дзеяньні адказнага, законапаслухмянага карыстальніка мэталадэтэктара».

Калі мэталапошук – лішняя нагода нешта дадаць да навуковых ведаў, то гэта ў Туманным Альбіёне вітаецца. Калі ж мэта — пошук артэфактаў для пэрсанальнай выгады ці назапашваньня прыватных калекцыяў без уводу іх у навуковы абарот, то гэта жорстка спыняецца. Як вынік, у краіне дзейнічаюць дзясяткі аматарскіх пошукавых аб'яднаньняў, якія шчыльна супрацоўнічаюць з археолягамі. Паглядзіце, колькі значных знаходак было зроблена прыватнымі пашукавікамі за гэты кароткі пэрыяд у Брытаніі. Я думаю, каб нам разам супрацоўнічаць у гэтым кірунку, стварыўшы невыносныя ўмовы чорным археолягам-капальнікам, мы дамагліся б нашмат большых станоўчых вынікаў, чым праз катэгарычныя забароны.

Напрыканцы прывяду вашы словы ў інтэрвію ТРК «Магілёў», дзе вы расказалі пра сваю мару: «...Краіна з чыстымі вуліцамі, з нармальнымі самадастатковымі людзьмі. Зь людзьмі, якія ня вешаюць адзін на аднаго ярлыкі. Людзьмі, якія ўмеюць адзін аднаго слухаць і чуць…» .

Дык давайце, Ігар Аляксандравіч, перастанем вешаць адзін на аднаго ярлыкі, пачнём слухаць і чуць адзін аднаго. І давайце зробім гэты закон сапраўды «працоўным». Забараніць заўсёды проста. Складаней зрабіць так, каб закон задавальняў усіх. Ня хочацца разбураць вашу мару...

Усяго добрага, посьпехаў у вашым пошуку.

 

«Добрый день, товарищ Марзалюк. К сожалению, не могу написать «уважаемый», так как после последней публикации с вашими высказываниями вы потеряли последнюю уважение у людей, у которых она хоть немного, но все же оставалась по отношению к вам. Как минимум непонятно, на каком основании в год культуры, объявленный в Беларуси, чиновник вашего ранга позволяет себе «роскошь» оскорблять тех, кого он не только не видел, но и не знает. Хотя многие из них являются не только рабочим классом и интеллигенцией, но также и археологами, которые работают рядом с вами.

По большому счету, с таким же успехом официальных археологов можно назвать «гробокопателями». Курганные могильники, которые вы вместе с другими археологами раскапываете, это чьи-то могилы. А ни один нормальный человек, исходя из своих моральных принципов, не позволил бы копаться в могилах своих предков. Тогда ответьте, пожалуйста: кто вам дал на это моральное право? Кстати, есть множество доказательств, что курганы раскапывают прежде всего местные жители, которые живут рядом и подпитываются легендами о том, что там зарыты несметные сокровища шведов или Наполеона. Ответьте также: почему как минимум две курганные группы, заявки на которые неоднократно подавались в облисполкомы, так и не внесены в реестр? И их, между прочим, на протяжении двух последних лет охраняют именно любители-поисковики.

Несомненно, тот закон, который вы инициировали, давно назревал. И многие поисковики его тоже ждали, так как реально то, что происходит в нашей стране, в археологии, оставляет желать лучшего. Вы в нынешнем положении вещей обвиняете всех, но только не официальных археологов и тем более не себя. Хотя именно вам не мешало бы вспомнить период с конца 1990-х и до 2011-го включительно. Если официальные археологи искали посредников для того, чтобы продать археологические артефакты за границу. Естественно, это единичные случаи, но они есть. Так же как и случаи ограбления курганов "черными копателями", а не любителями приборного поиска (были и такие случаи). Но сегодня об этом говорить не буду, хочу сказать о том, что вы сами говорили на протяжении последних лет. На некоторые ваши слова у нас есть и ответы, и дополнения, и опровержения.

Начну, конечно, с ваших хваленых «никому не нужных» 40 сантиметров культурного слоя, которые вы не желаете комментировать – мол, якобы вырвана из контекста. Напомню, когда и при каких обстоятельствах это было сказано – во время работ на благоустройстве района Подниколья. Тогда вы заявили: «Нарушением культурного слоя есть ситуация, когда ведутся незаконные и несанкционированные работы от глубины 0,4-0,6 метра. Верхний слой до глубины 0,4 м вообще можно снимать без надзора»           .

Выходит, что 40-60 сантиметров верхнего слоя археологов в вашем лице не интересуют вообще? Чего же тогда вы нападаете на любителей- поисковиков, которые своими металлодетекторами прощупывают почву ну никак не больше, чем на 40-50 сантиметров? Опять же, в одном интервью вы заявили, что металлодетектор стоит 3000 долларов и он отбивается за сезон. Так может говорить только человек, который что-то знает по собственному опыту. Во-первых, в 2012 году аппаратов за 3000 долларов не было, даже сейчас максимальная цена - 2000. Во-вторых, для того чтобы его «отбить», как вы сказали, нужно быть как минимум официальным археологом.

И не надо говорить, что все официальные археологи «белые и пушистые». Все мы прекрасно знаем, что есть неадекватные люди не только среди поисковиков-любителей, но и в среде археологов ... Но давайте вернемся к вашим высказываниям. В уже упомянутом интервью вы заявили, что все артефакты вытекают через Россию за границу. Игорь Александрович, а почему вы молчали раньше, когда эти границы открывались? Вы же прекрасно понимаете: с 485-м указом не единичные экземпляры, а именно коллекции (!) уйдут за границу. И никто этот процесс не остановит, если указ не будет пересмотрен в ближайшие 1-2 месяца.               

Почему не принять такой же закон, как в Великобритании, где, пожалуй, самые либеральные законы в области кладоискательства?Там в 1990-е также звучали голоса в пользу полного запрета металлодетекции. Однако в процессе решения проблемы острие закона в конце концов было направлена не на металлодетекторы как на «источник зла», а на концепцию его использования. В тамошнем Своде процессуальных норм к Акту о кладах, принятым в 1996 году (The Treasure Act Code of Practice, 1996), в пункте 27 записано: «Правительство признает, что пользователи металлодетекторов ответственные за нахождение многих объектов, весьма важных для национального наследия , и этот закон ни в коем случае не предназначен ограничить действия ответственного, законопослушного пользователя металлодетекторов».

Если металлопоиск  – лишний повод что-то добавить к научным знаниям, то это в Туманном Альбионе приветствуется. Если же цель - поиск артефактов для персональной выгоды или накопления частных коллекций без ввода их в научный оборот, то это жестоко прекращается. Как результат, в стране действуют десятки любительских поисковых объединений, которые тесно сотрудничают с археологами. Посмотрите, сколько значимых находок было сделано частными поисковиками за этот короткий период в Британии. Я думаю, чтобы нам вместе сотрудничать в этом направлении, создав невыносимые условия черным археологам-копателям, мы добились бы намного больших положительных результатов, чем через категорические запреты.

Напоследок приведу ваши слова в интервью ТРК «Могилев», где вы рассказали о своей мечте: «...Страна с чистыми улицами, с нормальными самодостаточными людьми. С людьми, которые не вешают друг на друга ярлыки. Людьми, которые умеют друг друга слушать и слышать ... ».             .

Так давайте, Игорь Александрович, перестанем вешать друг на друга ярлыки, начнем слушать и слышать друг друга. И давайте сделаем этот закон действительно «рабочим». Запретить всегда просто. Сложнее сделать так, чтобы закон удовлетворял всех. Не хочется разрушать вашу мечту ...  

Всего доброго, успехов в вашем поиске.

Зьміцер Антановіч, Руслан Верамей, Андрэй Казлоў, Генадзь Крук, Аляксандар Юшкевіч, Зьміцер Газанаў ды група іншых пашукавікоў-аматараў зь Беларусі.

Ігар Карней 13.03.2016 09:34

Статья, с нашим частичным переводом, перепечатана с сайта Радыё Свабода